Kruiden; een hippe hobby of een heksentrekje?

Sinds ik in 2020 een cursus heb gevolgd over kruiden is mijn liefde voor alles wat bloeit en groeit alleen maar vergroot. Mijn ogen over de wereld der kruiden is door Marjolein tijdens de voor- en najaar cursus geopend en ik maak nog bijna dagelijks gebruik van de kennis die ik hier heb opgedaan. Ik ken niet veel mensen die kruiden onder het kopje hobby’s op hun CV zouden zetten, maar ik kan niet anders zeggen dan dat dit onderwerp inmiddels echt een grote hobby van mij is. Er is ook niet echt één woord voor wat lekker bekt, zoals moes tuinieren. Dat is inmiddels een veel meer geaccepteerde hobby denk ik en als onderdeel van de moestuin hebben mensen vaak ook wel wat kruiden. Maar kruiden, als een op zichzelf staand iets, is echt nog een ondergesneeuwd kindje denk ik. Sterker nog veel van de kruiden met een medicinale werking bestempelen wij hedendaags zelfs als onkruid. Dat geeft wel aan hoe ondergewaardeerd kruiden eigenlijk zijn. De associatie die het van oudsher heeft is hekserij. Kruidenvrouwtjes, sjamanen, heksen etc. in de westerse cultuur krijgen kruiden eigenlijk geen enkele positieve hippe associatie, terwijl ik ze super hip en modern vind. Inmiddels hoor je steeds vaker ‘onkruid bestaat niet.’ En daar ben ik het helemaal eens. Het zijn alleen kruiden of planten die groeien op een plek waar jij ze niet wilt hebben. We zijn in het westen namelijk nogal gewend dat onze omgeving maakbaar is. Dat het er precies zo uit kan komen te zien, zoals wij voor ogen hebben. Gelukkig hebben kruiden daar vaak nog maling aan en groeien ze precies waar de natuur ze nodig heeft.

Kruidensoep maken
Hier ben ik een kruidensoepje aan het maken tijdens de kruiden cursus

Momenteel gebruik ik kruiden met name om op te eten en niet medicinaal. Ik gebruik de kruiden in het seizoen vers voor in de thee, om gerechten op te leuken of op smaak te maken. Of ik maak een pesto van kruiden om lekker door de pasta te doen of op een toastje.  

Daarnaast droog ik ook altijd een gedeelte voor later. De huis tuin en keuken kruiden die de meeste mensen wel kennen uit de tuin worden gedroogd, zodat we in de winter ook lekkere kruiden hebben om mee te koken. Ook droog ik eetbare bloemetjes om gerechten mee op te leuken zoals bijvoorbeeld taart of koekjes die ik bak. En maak ik zelf thee melanges. Kruiden drogen of direct gebruiken in eten is relatief simpel en zit inmiddels in mijn routine. Medicinaal gezien kun je ook heel veel met kruiden doen, maar hier ben ik nog wat minder in thuis. Je kunt hele leuke zalfjes en tincturen maken. Echter heb ik er nog wat die we tijdens de cursus gemaakt hebben. Daarnaast gezien ik het minder vaak doe is het wel even een onderneming waar ik echt voor moet gaan zitten om te kijken hoe het ook alweer moest/ of ik het goed doe. Kruiden zijn giftig of eetbaar, heel simpel, daar hoef ik verder niet over na te denken. Echter om kruiden medicinaal juist toe te passen, moet je goed kijken naar de bereidingswijze/verhoudingen/moment van plukken etc. etc. Leuk om mezelf nog in te verdiepen later. Er zijn nog zoveel dingen die ik eens wil proberen, maar alles op zijn tijd. Deze herfst wil ik bijvoorbeeld eerst een kijken of ik van kastanjes wasmiddel kan maken. Geen kruid, maar ook leuk om te proberen. 

Dit seizoen heb ik van de kruiden uit onze tuin Kiki’s magical tea blend gemaakt met braam, lieve vrouwe bedstro, citroenmelisse en munt. Bij het samenstellen van een thee is het belangrijk om te kijken of de kruiden elkaar aanvullen en/of versterken en niet tegen werken. Zoals je hieronder kunt zien heb ik kruiden gekozen die ontkrampend werken en kalmerend zijn voor het zenuwstelsel en de spijsvertering positief beïnvloeden. Dit zijn kruiden waar ik intuïtief naar neig en daarom ook in mijn tuin heb staan en grappig genoeg ook precies nu nodig blijk te hebben.

Munt: kalmerend en ontkrampend voor het zenuwstelsel en stimulerend en ontkrampend voor de spijsverbetering. Helpt goed bij maag/darmklachten.

Braam: stimuleert de levenskracht en werkt harmoniserend, reguleert de menstruatie, helpt bij stimuleren en samentrekken van de urinewegen, stimulerend en reinigend voor de spijsvertering (diarree/voedselvergiftiging), maar ook reinigend bij ontstekingen in de mond.

Citroenmelisse: helpt bij klachten met een nerveuze oorzaak van het hart en zenuwstelsel, reguleert de milt, verhoogt de weerstand, verlichting bij menstruatie, en kalmerend bij nerveuze maag/darmklachten.

Lieve vrouwe bedstro: is rustgevend en kalmerend voor het zenuwstelsel, helpt beter te slapen, ontkrampend en bevorderend voor de spijsvertering, stimulerend voor gal, lever en nieren.

Naast voor mezelf een potje te vullen heb ik de thee ook in wat leuke zakjes gedaan, zodat ik er wat weg kan geven als vrienden/familie jarig zijn of ik uitgenodigd word voor een etentje. Gezien we maar een kleine stadstuin hebben, zijn het geen gigantische hoeveelheden die ik verwerk. Het is echt een soort limited edition 2022. Ik ben benieuwd welke kruiden het volgend jaar goed doen en wat ik daar weer van kan maken. 

Magical tea blend
Me and my tea blend in onze tuin

Hieronder zie je nog een paar andere voorbeelden hoe ik de kruiden verwerkt heb. Bijvoorbeeld de cheesecake met fruit en bloemen uit de tuin of glutenvrije zandkoekjes versierd met bloemen en kruiden (waar ik geen goede foto van heb). Mijn nieuwe lievelingsgerecht was gebakken gnocchi met rucola, cherrytomaten, mozzarella en een zelfgemaakte pesto van Oost-Indische kers. Mocht je het leuk vinden of interesse hebben, dan kan ik de recepten hiervoor nog eens uitwerken. 

Ons oerwoud in de stadstuin

5 tips voor het vergroenen van je tuin stap voor stap. 

Als je voor het eerst in je volwassen leven in een huis woont met een tuin, dan krijgt die natuurlijk al je liefde en aandacht eerst! Meestal doen mensen dat als laatste denk ik haha, maar dit is wel hoe dat ging bij mij. Ik was erg enthousiast over het feit dat ik eindelijk weer een tuin had. Inmiddels is al echt een mini oerwoud geworden en ik zal je vertellen hoe dit is ontstaan.

  1. Tegels wippen

Tegels wippen en inruilen voor groen is een makkelijke manier om meer groen te creëren in je tuin en hoeft helemaal niet duur te zijn. Toen mijn vriend en ik in februari 2020 gingen samen wonen is na het verhuizen van al mijn spullen naar het zijne eigenlijk het eerste wat we deden de tuin! 

We hebben ons niet bezig gehouden met het kopen van nieuwe meubels of het opknappen van het hele huis. We hadden al meer dan genoeg spullen samen & wilde juist van dingen af. Maar iets wat we allebei wel erg belangrijk vinden is groen in de tuin! En corona gaf ons de tijd. Toen een dikke maand nadat ik ingetrokken was bij hem de pandemie uitbrak en er veel stil kwam te liggen zijn wij tegels gaan wippen! Eerst hebben we nieuwe planten in de voortuin geplaatst en daarna moest de achtertuin eraan geloven. Een vijver en wat mooie vaste planten waren er al, maar verder waren het nog veel oude tegels. 

Ik kon geen hele goede foto’s terugvonden van hoe het er eerst uitzag, maar om je een klein beetje een beeld te geven zie foto’s hieronder.

Ook van de voortuin heb ik geen goede foto’s van hoe het eerst was. Ik heb er destijds niet bij stilgestaan dat dat later leuk is om terug te kijken. Dus hieronder een kleine weergave van de ontwikkelingen.

  1. Verzamel stekjes uit de tuin van vrienden/ buren / familie etc.

Op wat bessenstruiken na hebben we geen enkele plant gekocht overigens. We kregen wat stekjes van buren, hebben een kersenboom gered uit een volkstuin die anders in de versnipperaar zou beladen, kregen stekjes uit de kruidentuin waar ik een kruidencursus volgde en via via verzamelde we nog wat planten hier en daar. Die stekjes hebben de neiging om zichzelf heel snel voor te planten 😉 Binnen mum van tijd waren ze gegroeid en waren onze bodems weer bedekt. Daarnaast zagen we tijdens een wandeling met zijn moeder door de wijk waar zij woonde in iemand z’n tuin natuur tegels liggen. Toen kwam al het brutale idee in ons op, maar we hielden ons in. Echter toen ze er de keer daarna nog lagen, hebben we de stoute schoenen aangetrokken en aangebeld met de vraag of wij de tegels zouden mogen hebben als hun ze weg zouden doen. Je raad het al.. wij mochten ze zo meenemen. Louis heeft heel wat tegels de tuin uitgesjouwd en een mooi natuurlijk pad terug aangelegd, zodat we nog wel onze schuur kunnen bereiken. 

Iets anders wat ik bijna zou vergeten is dat ik Louis gevraagd heb om een terrasje te maken over een gedeelte van de vijver heen. Gezien we een tuin op het noorden hebben is er weinig zon en laat er op dit plekje nu precies zon staan tijdens het avond eten. Zijn vader heeft de vijver nog aangelegd, dus we vonden het zonde als deze helemaal verloren zou gaan. Maar niet in de zon kunnen is voor mij ook geen optie, dus dit was de ideale oplossing. Het hout voor het terras vonden we in een container in de wijk. Hergebruik is beter dan nieuw kopen is ons motto!

Na het tegels wippen en het verzamelen van stekjes heeft de achtertuin een behoorlijke groene boost gekregen. Hieronder het aanzicht vanaf het terras nu.

Zoals je kunt zien is het een klein oerwoud aan het worden. Je kunt nog net lopen over het natuur tegelpad richting de schuur. 😉

Vergroenen en verduurzamen tuin
  1. Begin een moestuin of voedselbos

We deden het eerste jaar een poging tot een moestuin. De kruiden en bessen bleken een succes. Palmkool en aardappels ook, maar de rest not so much. De slakken aten vrijwel alles op. Bovendien ontbrak het ons aan de motivatie iedere dag of week uren door te brengen met planten verzorgen. We willen ze water geven, oogsten, 2x per jaar verzorgen en er verder vooral niet naar omkijken. Poging tot het hebben van een eigen moestuin was goed geprobeerd, maar die ambitie heb ik al snel de deur uitgedaan. Ieder zijn ding. Groente verbouwen is echt best complex. Ik ben meer van de bloemen, kruiden & fruitbomen/ bessen- en braamstruiken etc. kwam ik achter.. En Louis is net zo. Hij snoeit de druif met liefde een keer per jaar of knipt met de hand het kleine stukje gras wat we voor hebben, maar de sla beschermen tegen de slakken is ook een battle waar hij niet eens aan begonnen is. Ik heb twee jaar lang een poging gedaan, maar na dit voorjaar het echt opgegeven haha. Voortaan zet ik alleen nog planten weg die ze gewoon minder lekker vinden tot ik een grotere tuin heb en eenden kan nemen om het natuurlijke evenwicht te herstellen. Waar ik me sinds ik een eigen tuin wel meer in ben gaan verdiepen is permacultuur en voedselbossen. De eerste paar jaar vraagt dat nog wat aandacht, maar daarna houd het zichzelf in stand. Ja, je leest het goed. De voordelen van eten uit eigen tuin zonder er iets voor te moeten doen; mij heb je. En het is nog duurzaam en goed voor de biodiversiteit ook. Het biedt namelijk huisvesting aan ontelbare soorten organisme klein en groot. 

Ik dacht eerlijk gezegd dat je voor een voedselbos en gigantisch stuk grond nodig zou hebben. En om er volledig van te kunnen leven qua voedselproductie is dat natuurlijk ook zo, maar dat betekent niet dat je niet klein kunt beginnen. Onze goede vriendin Elisah tipte Sprinklr aan ons. En zo kochten we in 2021 via Sprinklr ons eerste voedselbos voor 4m2. Met een kleine tuin wilde we geen risico’s nemen. De planten keuze en plaatsing komt namelijk best nauw als je wilt dat het echt als een klein voedselbos met elkaar samenwerkt. Bij Sprinklr hebben ze dit al helemaal voor je uitgedacht en het zijn nog biologische geteelde planten ook. In November 2021 hebben we de eerste planten in de grond gezet en dit voorjaar stond het al in volle bloei en konden de eerste kruiden zelfs al geoogst worden. De vlierbloesem en bessen hebben nog wat langer nodig. 

  1. Creëer een groen dak

De Belcrum in Breda is een hippe wijk waar veel mensen wonen met liefde voor groen. Naast een buurtproject genaamd groene buurtjes waarin we samen met buren in de straat tegels eruit hebben gehaald en bloemen hebben geplant voor onze deuren, was er ook een initiatief om subsidie aan te vragen voor groene daken. Veel mensen in onze straat en de straat achter ons deden mee. En zo veranderde niet alleen onze garage- en keukendak in een mooie groene oase, maar ook dat van veel buren. Wat erg leuk is als ik nu vanuit de slaapkamer naar buiten kijk. Veel van de lelijke zwarte plekken zijn omgetoverd door Green Revolution tot groene daken die prachtig in de bloei staan. 

De foto van het groene dak van onze schuur geeft gelijk een leuk beeld van hoe de tuin eruit ziet na al bovenstaande acties.

Resultaat vergroenen van onze tuin tot nu toe.
  1. Maak een bijenhotel 

Dit is geen directe vergroening, maar zeker wel indirect en goed voor moeder natuur. Het bijenhuis dat Louis al eens gemaakt had was al vol met bewoners (bijen). En dus was het tijd voor een nieuw onderkomen voor onze vriendjes. Op een lose zaterdag dit jaar in maart hebben we onze mouwen opgestroopt en heeft hij mij uitgelegd hoe we van resthout een bijenhuis konden maken. Met als kroon op het huis onze oude snijplank van de kringloop. Ik vond het erg leuk om te doen en was erg trots op mijn bijdrage aan dit kunstwerk. Boormachines zijn normaal niet zo’n m’n ding. Waar ik mee wil zeggen dat je er echt niet heel handig voor hoeft te zijn. Een goede instructor overigens, als je geen idee hebt wat je doet, is wel aan te raden. De bijen hebben het moeilijk in ons land, dus ieder beetje dat jij ze je in eigen tuin kunt helpen, is meegenomen. Natuurmonumenten is zelfs een campagne gestart om de bijen te helpen en legt het goed uit waarom bijen zo belangrijk zijn voor het groen in onze tuinen: “Ze zijn onmisbaar voor het verspreiden van stuifmeel. Zo kunnen bloemen, fruit en planten groeien. Zonder bijen kun je dus niet genieten van een heerlijke appel, perenijsje, kersentaart of mooie bloemen.” Weten wat je nog meer voor ze kunt doen? Kijk dan op de website van Natuurmonumenten.

Er is altijd ruimte voor verbetering nog natuurlijk, maar ik hoop dat je wat inspiratie hebt kunnen halen uit mijn vergroenings proces. – Kiki